Rozmowa z Fryderykiem Nietzschem
Wielce Szanowny Panie Fryderyku;
zdaje się, że widzę pana, tak,
na tarasie sanatorium, o świcie,
kiedy opada mgła i śpiew rozsadza
gardła ptaków.
Niewysoki, o głowie sklepionej jak pocisk,
pisze pan nowa książkę
i dziwna energia płynie wokół pana:
zdaje się, że widzę pańskie myśli tańczące
jak wielkie wojska..
Pan wie, że umarła ciemnowłosa Anna Frank*
i jej koledzy i koleżanki,
rówieśnicy, i koleżanki jej kolegów
i jej kuzyni.
Chcę pana spytać, czym są słowa i czym jest
jasność, dlaczego słowa płoną
nawet po stu latach, chociaż ziemia
jest taka ciężka.
To oczywiste, że nie ma związku między olśnieniem
i ciemnym bólem, okrucieństwem.
Istnieją przynajmniej dwa królestwa,
jeśli nie więcej.
Jeżeli jednak nie ma Boga i żadna siła
nie spaja różnych elementów,
to czym są słowa i skąd się bierze ich wewnętrzne światło?
I skąd przychodzi radość? Dokąd idzie nicość?
Gdzie mieszka przebaczenie?
Dlaczego małe sny znikają nad ranem
a wielkie rosną?
Jak cię będą oceniać ?
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
* 4 sierpnia 1944 roku, po donosie holenderskiego konfidenta, gestapo aresztowało Annę Frank i jej rodzinę.
Annelies Marie "Anne" Frank (ur. 12 czerwca 1929 we Frankfurcie nad Menem, zm. w marcu 1945 w Bergen-Belsen) – żydowska dziewczyna, autorka dziennika, zmarła w obozie koncentracyjnym po ponaddwuletnim ukrywaniu się w Amsterdamie. Pamiętnik Anne, przechowany przez Holenderkę Miep Gies, jedną z osób zaangażowanych w pomoc rodzinie Franków, został opublikowany po raz pierwszy przez Otto Franka (ojca) w 1947.
Poglądy Fryderyka Nietzschego ewoluowały. W latach młodzieńczych był zafascynowany filozofią Schopenhauera. Schopenhauerowska analiza moralności odcisnęła piętno na jego całym dziele. Nawet później, gdy zajął się "na poważnie" filozofią (wcześniej był filologiem klasycznym) i odrzucił nauki swego mistrza jako błędne. Podobnie było ze znajomością z Ryszardem Wagnerem. Początkowa fascynacja jego muzyką zaowocowała przyjaźnią. Z czasem - gdy poznał małostkowy charakter kompozytora i jego sympatie do nacjonalizmu i antysemityzmu - zerwał znajomość. Po utworzeniu w 1871 r. Rzeszy Niemieckiej przez Ottona von Bismarcka, Nietzsche przeciwstawiał się powszechnemu przekonaniu Niemców o "wyższości" ich kultury nad innymi.
To niesprawiedliwe, że do Fryderyka Nietzschego przylgnęło miano ideologa nazizmu. Ostatnie dzieło "Wola mocy", zostało zredagowane i wydane przez Elżbietę Förster-Nietzsche (siostrę) już po śmierci filozofa. Podstawę stanowiły luźne notatki, które sporządzał on w ostatnich latach życia. W tym miejscu trzeba wspomnieć, że Nietzsche od wielu lat zmagał się z wielodniowymi atakami migreny. Choroba postępowała w czasie. Pod koniec życia przybrała symptomy obłędu. Elżbieta F-N. była apologetką faszyzmu (Hitler osobiście uczestniczył w jej pogrzebie). Trudno w tej chwili rozstrzygnąć jakie tezy zawierałaby "Wola mocy", gdyby wyszła spod pióra Fryderyka. Specjaliści są zgodni, że odbiega formą i treścią od pozostałych dzieł. Jest więc przez redaktorów zniekształcona.
Adam Zagajewski doskonale rozumie filozofię Nietzschego. W końcu jest absolwentem, a później asystentem na wydziale filozofii UJ. Poeta w wierszu stara się dociec na ile pojęcia "nadczłowieka" i "moralności panów" wynikają z obiektywnych przemyśleń filozofa, a na ile z jego chorej wyobraźni. A może zostały włożone w "Wolę mocy" przez osoby trzecie (czytaj: - ideologów nazizmu). Bo, że o ostatnie dzieło chodzi, to nie ulega wątpliwości: - "...widzę pana, tak, na tarasie sanatorium..." ( w ostatnich latach życia przebywał w szpitalu psychiatrycznym lub w weimarskim domu); "...pisze pan nową książkę i dziwna energia płynie wokół pana..." (niezrozumiałe, antyludzkie doktryny); "...zdaje się, że widzę pańskie myśli tańczące..." (obłęd?). W tym kontekście informacja o śmierci Anny Frank, jej bliskich, czyli o Holokauście jest całkiem racjonalna. Ma uzmysłowić interlokutorowi do czego prowadzi totalitaryzm. Wiersz kończy zwrotka pytań całkiem nieretorycznych. I to ostatnie, najważniejsze dla każdego człowieka pytanie: - "Jak cię będą oceniać?"
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz